Co to znaczy, że żywność jest koszerna?

Wyznawcy judaizmu żyją zgodnie z zasadami Tory, która reguluje również kwestie związane z jedzeniem. Pojęcie koszerności odnosi się do produktów spożywczych, które spełniają normy tradycyjnego prawa żydowskiego. Wierzący Żyd nigdy nie spożywa przypadkowych pokarmów. Musi dbać nie tylko o to, z czego przygotowano posiłek, ale też w jakich odstępach czasowych i o jakich porach je poszczególne potrawy.

Hebrajskie słowo koszer w dosłownym tłumaczeniu oznacza właściwy; tłumaczy się je również jako dobry, czysty, nadający się. Produkty spożywcze, które nie są koszerne, są nieczyste i określane mianem trefnych. Spożywanie trefnych pokarmów jest grzechem.

Żywność koszerna, czyli jaka?

W Torze znajduje się aż 30 zasad odnoszących się do jedzenia. Wyjaśniają one zagadnienia dotyczące rodzaju dopuszczonych i zakazanych produktów, a także właściwego sposobu przyrządzania potraw. Na początek przyjrzyjmy się temu, co można zaliczyć do żywności koszernej, a co jest niedopuszczalne w diecie wierzącego Żyda.

Koszerne, a więc czyste są wszystkie produkty roślinne. Pod warunkiem, że nie zostały one zaatakowane przez owady, których spożywać nie wolno. Dlatego owoce i warzywa przed jedzeniem muszą być dokładnie sprawdzone, a wszelkie znajdujące się na nich owady należy usunąć. Ważne jest też pochodzenie płodów rolnych i moment zbiorów. Nie wolno np. jeść roślin z upraw mieszanych ani owoców z drzew młodszych niż trzyletnie.

Według Prawa Mojżeszowego czyste mięso to takie, które pochodzi od koszernych zwierząt. Do takich zlicza się parzystokopytne zwierzęta przeżuwające, a więc bydło i niektóre gatunki dziczyzny. Wierzący Żyd może jeść wołowinę, jagnięcinę, cielęcinę, baraninę ze zwierząt poddanych ubojowi rytualnemu. Choć to pojęcie nie kojarzy się najlepiej, ubój rytualny u Żydów ma na celu bezbolesne zadanie zwierzęciu natychmiastowej śmierci. Aby mięso było koszerne, uboju musi dokonać szojchet. Bezpośrednio po uśmierceniu zwierzęcia z jego ciała usuwa się krew, żyły i tłuszcze zabronione w koszernej diecie. Te same reguły dotyczą drobiu: kur, gęsi, kaczek i indyków. Dozwolone jest też jedzenie ryb.

Do trefnych, czyli nieczystych ptaków zalicza się m.in. bociany, pelikany, sępy, łabędzie, sowy i orły. Niedozwolone jest jedzenie ich mięsa i jaj. Tora zakazuje jedzenia mięsa zwierząt, które nie mają racic i nie przeżuwają (konieczne jest spełnienie obu warunków), a więc m.in. koniny, wieprzowiny, wielbłądów – oraz ich mleka. Zwierzęta małe oraz te, które mają pazury, uważane są za nieczyste, co wyklucza spożywanie wszystkich niedużych ssaków (królików, zajęcy, jeży itd.), płazów (żółwie) i gadów (żaby). Niedozwolone są owoce morza.

Koszerna kuchnia

Oprócz rodzaju i pochodzenia produktów żywnościowych niezwykle istotny jest sposób ich przygotowania. Społeczność żydowską obowiązują bardzo rygorystyczne i rozbudowane zasady higieniczne w kuchni. Najważniejsza z nich zabrania łączenia produktów mlecznych i mięsnych. Dań mięsnych nie można mieszać z nabiałem ani na talerzu, ani w kuchni. Na kucharzach wymusza to stosowanie dwóch osobnych kompletów naczyń na produkty mięsne i mleczne.

Religijne nakazy i zakazy mają głęboki, nie tylko metafizyczny sens. Postępowanie według określonych zasad ma służyć wyznawcom danej wiary; dotyczy to również praktykowanego przez ortodoksyjnych Żydów sposobu odżywiania. Unikanie niektórych mięs, wysokie wymagania jakościowe wobec wszystkich produktów spożywczych, zakaz mieszania mleka z mięsem; wszystkie te reguły zmniejszają ryzyko występowania zatruć pokarmowych, które były i są szczególnie niebezpieczne dla ludzi żyjących w ciepłym klimacie – opowiada nasz rozmówca ze sklepu z ekologiczną żywnością BATOM.

Chociaż żywność koszerna może wydawać się mało urozmaicona, jest przede wszystkim bezpieczna i zdrowa. Zakaz jedzenia małych, dzikich zwierząt pozwala uchronić się przed chorobami pasożytniczymi; restrykcyjne wymogi jakościowe wobec mięs i nabiału zapobiegają przenoszeniu na ludzi chorób odzwierzęcych. Ponieważ koszernymi można nazywać w pełni dojrzałe, zdrowe owoce i warzywa, osoby na koszernej diecie nie muszą obawiać się zaburzeń trawiennych; ten sam cel przyświeca zakazowi jedzenia owoców morza. W Polsce powoli zwiększa się dostępność koszernych produktów spożywczych; obecnie najłatwiej jest znaleźć je w dobrze zaopatrzonych sklepach ze zdrową żywnością.